Ҳадис айтишда хатолик

Ва алайкум ассалом! Қасддан ёки бепарволиги туфайли адаштириб юборса, гуноҳкор бўлади. Беихтиёр ёки унутиб адаштириб қўйса, узрли ҳисобланиб, тез тўғрилаб қўйиши керак бўлади.
106. Алий розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Менга ёлғон тўқиманглар. Ким менга нисбатан ёлғон тўқиса, дўзахга кираверсин!» дедилар».
107- حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ جَامِعِ بْنِ شَدَّادٍ، عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ بْنِ الزُّبَيْرِ، عَنْ أَبِيهِ قَالَ: قُلْتُ لِلزُّبَيْرِ: إِنِّي لَا أَسْمَعُكَ تُحَدِّثُ عَنْ رَسُولِ اللهِ  كَمَا يُحَدِّثُ فُلَانٌ وَفُلَانٌ. قَالَ: أَمَا إِنِّي لَمْ أُفَارِقْهُ وَلَكِنْ سَمِعْتُهُ يَقُولُ: «مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ». تحفة: 3623
107. Омир ибн Абдуллоҳ ибн Зубайр отасидан ривоят қилади:
«Мен Зубайр розияллоҳу анҳуга: «Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан фалончи ва фалончилар ҳадис айтгани каби ҳадис айтганингизни ҳеч эшитмайман-а?» дедим. У: «Мен у зотдан сира ажралмаганман, бироқ у зотнинг «Ким менга нисбатан ёлғон тўқиса, дўзахдан жойини олаверсин!» деганларини ҳам эшитганман», деди».
108- حَدَّثَنَا أَبُو مَعْمَرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ، عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ: قَالَ أَنَسٌ: إِنَّهُ لَيَمْنَعُنِي أَنْ أُحَدِّثَكُمْ حَدِيثًا كَثِيرًا، أَنَّ النَّبِيَّ  قَالَ: «مَنْ تَعَمَّدَ عَلَيَّ كَذِبًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ». تحفة: 1045
108. Анас розияллоҳу анҳу айтади:
«Мени сизларга кўп ҳадис айтишдан фақатгина Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким менга нисбатан қасддан ёлғон тўқиса, дўзахдан жойини олаверсин», деганлари тўсади», деди».
109- حَدَّثَنَا مَكِّيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ: حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ أَبِي عُبَيْدٍ، عَنْ سَلَمَةَ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ  يَقُولُ: «مَنْ يَقُلْ عَلَيَّ مَا لَمْ أَقُلْ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ». تحفة: 4548
109. Салама розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким мен айтмаган нарсани мени айтди деса, дўзахдан жойини олаверсин», деганларини эшитганман».(“Олтин силсила” китобидан).
Ушбу ҳадисларнинг шархида уламоларимиз : “Ҳадисдаги сўзларнинг ҳаракатларини адаштириб қўювчи ҳам шу ваъид остига киради” деганлар. Шунинг учун ҳадис айтишда бепарволик қилмаслик керак. Хусусан ҳозирги кунда тўқима ҳадислар, санадсиз ривоятлар, ровийларнинг исм ва насабларини адаштиришлар, ўзларича талқин қилиш кўпайиб кетди. Оят ва ҳадисларни гапирувчи одам аввал яхшилаб ўқиб ва уқиб олиши керак.
عن معاذ - رضي الله عنه - قال : قلت : يا رسول الله ، أخبرني بعمل يدخلني الجنة ويباعدني عن النار . قال : " لقد سألت عن أمر عظيم ، وإنه ليسير على من يسره الله تعالى عليه : تعبد الله ولا تشرك به شيئا ، وتقيم الصلاة ، وتؤتي الزكاة ، وتصوم رمضان " ، ثم قال : " ألا أدلك على أبواب الخير ؟ الصوم جنة ، والصدقة تطفئ الخطيئة كما يطفئ الماء النار ، وصلاة الرجل في جوف الليل " ثم تلا : ( تتجافى جنوبهم عن المضاجع ) حتى بلغ ( يعملون ) ، ثم قال : " ألا أدلك برأس الأمر وعموده وذروة سنامه ؟ " قلت : بلى يا رسول الله ، قال : " رأس الأمر الإسلام ، وعموده الصلاة ، وذروة سنامه الجهاد " ، ثم قال : " ألا أخبرك بملاك ذلك كله ؟ " قلت : بلى يا نبي الله ، فأخذ بلسانه فقال : " كف عليك هذا . فقلت : يا نبي الله ، وإنا لمؤاخذون بما نتكلم به ؟ قال : ثكلتك أمك يا معاذ ! وهل يكب الناس في النار على وجوههم أو على مناخرهم - إلا حصائد ألسنتهم ؟ " رواه أحمد ، والترمذي ، وابن ماجه
Муоз розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади : "Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан сафарда эдим. Бир кун юриб кетаётиб у кишига яқин бўлиб қолдим ва : “Эй Аллоҳнинг набийси менга мени жаннатга киргазиб, дўзахдан узоқ қиладиган бирор амалнинг хабарини берсангиз” дедим. У зот : “Улкан иш ҳақида сўрадинг, у Аллоҳ осон қилган кишига осон, Аллоҳга ибодат қиласан ва Унга бирор нарсани шерик қилмайсан. Намозни қоим қиласан, закот берасан, Рамазон ойининг рўзасини тутасан, байтни ҳаж қиласан” дедилар. Сўнг : “Сени яхшилик эшикларига далолат қилайми? Рўза қалқондир, садақа сув оловни ўчирганидек хатоларни ўчиради, киши кечанинг ўртасида намоз ўқиши” дедилар. Сўнг “Сажда” сурасининг
“تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ”
Оятини  “يَعْمَلُونَ”гача ўқидилар. Сўнгра “Сенга ишнинг боши, устунлари, ўркачининг чўққиси нима эканлиги хабарини берайми” дедилар. “Шундай қилсинлар я Расулуллоҳ” дедим. “Ишнинг боши Ислом, устунлари намоз, ўркачининг чўққиси сафарбарлик” дедилар. Сўнг “Сенга буларнинг барчасини тутқичи нима эканлигини хабарини берайми” дедилар. “Шундай қилсинлар эй Аллоҳнинг Набийси” дедим. У зот тилларини ушлаб(тилларига ишора қилиб) “Буни тийгин” дедилар. Шунда “эй Аллоҳнинг Набийси биз гапирган гапимизга ҳам жавобгар бўламизми” дедим. “Онанг сенсиз қолгур эй Муоз, одамларни юзчамчасига ёки бурунчасига дўзахга улоқтирувчи нарса уларнинг тилларининг ҳосилидир” дедилар". (Аҳмад, Термизий ва Ибн Можа ривоятлари). Валлоҳу аълам.