Савоб ишини васила қилиш

– Ва алайкум ассалом! Бўлади.

عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِي اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: بَيْنَمَا ثَلَاثَةُ نَفَرٍ يَمْشُونَ أَخَذَهُمُ الْمَطَرُ فَأَوَوْا إِلَى غَارٍ فِي جَبَلٍ فَانْحَطَّتْ عَلَى فَمِ غَارِهِمْ صَخْرَةٌ مِنَ الْجَبَلِ فَانْطَبَقَتْ عَلَيْهِمْ، فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ: انْظُرُوا أَعْمَالًا عَمِلْتُمُوهَا صَالِحَةً ِللهِ فَادْعُوا اللهَ بِهَا لَعَلَّهُ يُفَرِّجُهَا عَنْكُمْ. قَالَ أَحَدُهُمْ: اللَّهُمَّ إِنَّهُ كَانَ لِي وَالِدَانِ شَيْخَانِ كَبِيرَانِ وَلِي صِبْيَةٌ صِغَارٌ كُنْتُ أَرْعَى عَلَيْهِمْ فَإِذَا رُحْتُ عَلَيْهِمْ حَلَبْتُ فَبَدَأْتُ بِوَالِدَيَّ أَسْقِيهِمَا قَبْلَ بَنِيَّ وَإِنِّي اسْتَأْخَرْتُ ذَاتَ يَوْمٍ فَلَمْ آتِ حَتَّى أَمْسَيْتُ فَوَجَدْتُهُمَا نَائِمَيْنِ فَحَلَبْتُ كَمَا كُنْتُ أَحْلُبُ فَقُمْتُ عِنْدَ رُءُوسِهِمَا أَكْرَهُ أَنْ أُوقِظَهُمَا وَأَكْرَهُ أَنْ أَسْقِيَ الصِّبْيَةَ وَالصِّبْيَةُ يَتَضَاغَوْنَ عِنْدَ رِجْلَيَّ حَتَّى طَلَعَ الْفَجْرُ فَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنِّي فَعَلْتُهُ ابْتِغَاءَ وَجْهِكَ فَافْرُجْ لَنَا فُرْجَةً نَرَى مِنْهَا السَّمَاءَ فَفَرَجَ اللهُ فَرَأَوُا السَّمَاءَ. وَقَالَ الْآخَرُ: اللَّهُمَّ إِنَّهاَ كَانَتْ لِي بِنْتُ عَمٍّ أَحْبَبْتُهَا كَأَشَدِّ مَا يُحِبُّ الرِّجَالُ النِّسَاءَ وَطَلَبْتُ مِنْهَا فَأَبَتْ حَتَّى آتِيَهَا بِمِائَةِ دِينَارٍ فَبَغَيْتُ حَتَّى جَمَعْتُهَا فَلَمَّا وَقَعْتُ بَيْنَ رِجْلَيْهَا قَالَتْ: يَا عَبْدَ اللهِ اتَّقِ اللهَ وَلَا تَفْتَحِ الْخَاتَمَ إِلَّا بِحَقِّهِ فَقُمْتُ فَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنِّي فَعَلْتُهُ ابْتِغَاءَ وَجْهِكَ فَافْرُجْ عَنَّا فُرْجَةً فَفَرَجَ. وَقَالَ الثَّالِثُ: اللَّهُمَّ إِنِّي اسْتَأْجَرْتُ أَجِيرًا بِفَرَقِ أَرُزٍّ فَلَمَّا قَضَى عَمَلَهُ قَالَ: أَعْطِنِي حَقِّي فَعَرَضْتُ عَلَيْهِ فَرَغِبَ عَنْهُ فَلَمْ أَزَلْ أَزْرَعُهُ حَتَّى جَمَعْتُ مِنْهُ بَقَرًا وَرُعَاتَهَا فَجَاءَنِي فَقَالَ: اتَّقِ اللهَ فَقُلْتُ: اذْهَبْ إِلَى تِلْكَ الْبَقَرِ وَرُعَاتِهَا فَخُذْ فَقَالَ: اتَّقِ اللهَ وَلَا تَسْتَهْزِئْ بِي فَقُلْتُ: إِنِّي لَا أَسْتَهْزِئُ بِكَ فَخُذْ فَأَخَذَهُ فَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنِّي فَعَلْتُ ذَلِكَ ابْتِغَاءَ وَجْهِكَ فَافْرُجْ مَا بَقِيَ فَفَرَجَ اللهُ، وَفِي رِوَايَةٍ: فَخَرَجُوا يَمْشُونَ. رَوَاهُ الشَّيْخَانِ وَالنَّسَائِيُّ

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Уч нафар киши йўлда кетаётган эканлар, ёмғирда қолибдилар. Тоғдаги ғорга кириб олибдилар. Бас, (уларнинг ғорига) тоғдан бир харсанг тушиб, чиқар йўлларини тўсиб қолибди. Улар бир-бирларига:
«Аллоҳ учун қилган солиҳ амалларингизга бир назар солиб, уларни васила қилиб Аллоҳга дуо қилинглар, шоядки, сизларга кушойиш берса», дебдилар.
Улардан бири:
«Аллоҳим! Албатта, менинг қари ота-онам бор эдилар. Менинг кичик ёшдаги болаларим ҳам бор эди. Уларга ғамхўрлик қилардим. Уларнинг олдига қайтиб келсам сут соғиб, болаларимдан олдин ота-онамга ичирар эдим. Бир куни кеч қолиб, кечасигача кела олмадим. (Келиб), икковларини ухлаб қолганларини кўрдим. Одатдагидек, сут соғдим ва ота-онам икковларининг бош тарафларида уйғотиб юбормай, деб кутиб турдим. Болаларга ичиришни ҳам эп кўрмадим. Болалар очликдан оёғим остида қичқиришар эди. Тонг отгунча шу ҳолда турдим. Агар Сен шу ишни Сенинг розилигингни тилаб қилганимни билсанг, бизга бир тирқиш очгин, осмонни кўрайлик», деди.
Бас, Аллоҳ тирқиш очди. (Ундан) осмонни кўрдилар.
Бошқаси эса: «Аллоҳим! Амакимнинг қизи бор эди. Мен унга эркаклар аёлларга энг ашаддий муҳаббат қўйишларидек муҳаббат қўйган эдим. Бас, ундан талаб қилдим. У (қиз) бош тортди. У ўзига юз динор беришимни сўради. Мен уриниб у(пул)ни жамлаб келиб, уни икки оёғи орасига тушганимда қиз:
«Эй Аллоҳнинг бандаси! Аллоҳдан қўрқ! Узукни (пардани) ҳаққини бермасдан (никоҳсиз) очма!» деди.
Шунда, мен ўрнимдан турдим. Агар шу ишни Сенинг розилигингни тилаб қилганимни билсанг, бизга (яна ҳам каттароқ) тирқиш оч», деди.
Бас, яна тирқиш очди.
Учинчи киши: «Аллоҳим! Мен бир фарақ гуручга мардикор ёллаган эдим. У ишни бажариб бўлганидан сўнг:
«Ҳаққимни бер», деди.
Мен унга ҳаққини кўрсатдим. У олишга рағбат қилмади. Мен ўша (гуруч – шоли)ни экишда давом этавердим. Ундан бир қанча сигир ва молбоқарлар орттирдим. У қайтиб келиб:
«Аллоҳдан қўрқ!» деди.
Мен унга:
«Бор, анави сигирлар молбоқарлари билан сеники, олавер», дедим. У:
«Аллоҳдан қўрқ! Мени истеҳзо (масхара) қилма!» деди.
«Сени истеҳзо қилаётганим йўқ, олавер», дедим.
У олди. Агар мен шу ишни Сенинг розилингни тилаб қилганимни билсанг, қолган қисмини ҳам очиб юбор», деди.
Бас, Аллоҳ очиб юборди», дедилар».
Бошқа бир ривоятда:
«Чиқиб, юриб кетдилар», дейилган.
Икки Шайх ва Насаий ривоят ривоят қилганлар.
Шарҳ: Бу ҳадиси шариф Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинмоқда.
Қисқа услубда баён этилган бу гўзал ҳадисда ихлос билан қилинган яхши амал нафақат охиратда, балки бу дунёда ҳам фойда бериши ҳақида сўз кетмоқда. Мўмин-мусулмон банданинг солиҳ амали бу дунёдаёқ унинг бошидан баъзи мушкулларни кўтариб, кушойиш бериши мумкинлиги билдирилмоқда.
Расули Акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам Ислом таълимотларини кишиларга ана шундай – улар тушуниши осон бир тарзда баён қилишга ҳаракат этар эдилар. Кези келганда ўта балоғатли ва фасоҳатли ваъз сўзлаб, ҳаммани йиғлатар, қалбларни ларзага солар эдилар. Кези келганда ўтган умматлардан мисоллар келтирар эдилар. Ушбу биз ўрганаётган ҳадисимизда эса, баён қилиш лозим бўлган маъно баъзи кишилар бошидан ўтган қисса шаклида тақдим этилмоқда. Албатта, бу услубнинг ўзига яраша таъсири бор. Бу шаклда баён этилган маънони кишилар тушунишлари осонроқ, ундан таъсирланишлари кучлироқ бўлади.
Уч киши йўлда кетаётиб ёмғирда қолибдилар. Ёмғирдан қочиб тоғдаги бир ғорга кирибдилар. Тоғдан бир катта харсанг тош думалаб тушиб, улар ўтирган ғорнинг оғзини тўсиб қолибди. Уч мусофир жуда қийин аҳволда қолибдилар. Атрофда ҳеч ким йўқ, ўзлари тоғдаги ғорнинг ичидалар. Бировни ёрдамга чақириш ҳам мумкин эмас. Улкан тош тушиб, ғорнинг оғзини беркитиб қўйган. Уни думалатиш ёки суришга қандай қурблари етсин! Аллоҳга ёлворишдан бошқа ҳеч қандай иложлари йўқ. Аммо Аллоҳга ёлвориш ҳам турлича бўлади. Аллоҳ таоло банданинг қайси бир ёлворишини тезроқ қабул қилади? Улар ўз ҳолатларидан келиб чиққан ҳолда ўйлаб-ўйлаб, бир қарорга келибдилар.
«Улар бир-бирларига: «Аллоҳ учун қилган солиҳ амалларингизга бир назар солиб, уларни васила этиб, Аллоҳга дуо қилинглар, шоядки, сизларга кушойиш берса», дебдилар».
Улар Аллоҳ таолога қуруқдан-қуруқ ёлворишни ўзларига эп кўрмадилар. Ҳаётларида Аллоҳ учун қилган солиҳ амалларини васила эта туриб, У зотдан омонлик сўрашни маъқул топдилар.
Биринчи киши ўзининг қариб қолган ота-онасига Аллоҳ учун чин ихлос билан қилган ҳурмат-эҳтироми ва хизматини васила этишга қарор қилибди. У кишининг қари ота-онаси билан бирга ёш болалари ҳам бор экан. Ҳар куни кундалик ишидан қайтиб келиб, қўйларини соққач, ота-онасининг ҳурматини қилиб, сутни олдин уларга, сўнгра болаларига берар экан. Демак, уларнинг бошқа таомга имконлари йўқ экан. Бир куни ўша киши ишидан кеч қайтибди. Қараса, ота-онаси ухлаб қолишган. Одатдагидек сут соғибди. Соғилган сутни кўтариб, ухлаб ётган ота-онасининг бошларига келибди. Уларга озор бермаслик учун уйғотишни ўзига эп кўрмабди. Уйғониб қолсалар, қоринлари оч ҳолда мени излаб қолишмасинлар деб, жойидан жилмай тураверибди. Ўзи кундузи билан ишлаб чарчаб келган бўлса-да, ухламабди. Болалари очликдан оёғи остида йиғлаб турсалар ҳам, ота-онам уйғониб сутсиз қолмасинлар, деб сутни болаларига бермабди. Тонг отгунча шу ҳолатда, ота-онасининг бошида тик туриб чиқибди.
Ана шу банда Аллоҳнинг розилиги учун ота-онасига ихлос билан қилган хизматларини васила қилиб, бошига тушган мушкулни аритишни сидқидилдан сўрабди. Аллоҳ таоло у одамнинг илтижосини қабул қилиб, мазкур солиҳ амали эвазига ғор оғзининг учдан бирини очибди.
Демак, ота-онага иззат-эҳтиром кўрсатиб, ихлос билан, Аллоҳнинг розилигини истаб, уларга хизмат қилиш фарзандга нафақат охиратда, балки бу дунёда ҳам яхшиликлар етишига сабаб бўлар экан. Ҳатто бошига тушган мусибатнинг кўтарилишига ҳам васила бўлар экан.
Энди иккинчи йўловчининг навбати келди. У ҳам ўз умрида Аллоҳнинг розилигини истаб чин ихлос билан қилган бир солиҳ амалини васила этишга ўтди. У ўз амакисини қизини яхши кўрар экан. Яхши кўрганда ҳам юрак-юракдан, чидаб бўлмайдиган тарзда яхши кўрар экан. Бир куни қизни овлоқ жойда учратиб, ундан ҳирсини қондиришини талаб қилибди. Қиз юз динор бермасанг, рози бўлмайман, деб бош тортибди. Йигит пулни тўплаб, қизга берибди. Энди зино қилишга ҳеч қандай тўсиқ қолмаган бир пайтда қиз унга Аллоҳни эслатиб:
«Эй Аллоҳнинг бандаси! Аллоҳдан қўрқ!» дебди.
Маҳримни бериб, никоҳлаб, мени шаръий хотин қилиб олмагунингча менга тегма, дебди. Аллоҳнинг исмини эшитган йигит дарҳол ўзига келибди. Аллоҳдан қўрқиб, шайтонга ҳай берибди. Охират азобидан ҳайиқиб, оний лаззатдан воз кечибди. Аллоҳнинг розилигини истаб, қизга тегмабди. Бу банда ўша ғордаги мусибатли кунда Аллоҳнинг розилигини истаб, ихлос билан қилган солиҳ амалини ёдга олибди. Ўшани васила қилиб, Аллоҳдан кушойиш сўрабди. Аллоҳ таоло унинг илтижосини қабул қилиб, мазкур солиҳ амали эвазига ғор оғзининг яна бир қисмини очибди.
Гуноҳ ишни қилишга қодир бўлиб турганда Аллоҳдан қўрқиб, У зотнинг розилигини истаб ўша ишни тарк этиш ҳам солиҳ амал ҳисобланар экан. Аллоҳдан қўрқиб, қилмоқчи бўлиб турган гуноҳ ишдан қайтган банда нафақат охират савобига, балки бу дунёнинг яхшиликларига ҳам эришар экан. Банданинг ихлос билан ёмонликни тарк қилиши унинг бошидан мусибатнинг кўтарилишига сабаб бўлар экан.
Учинчи йўловчига навбат келди. У ҳам ўзининг икки ҳамсафари каби, чин ихлос билан, Аллоҳнинг розилигини истаб қилган солиҳ амалларидан бирини васила этишга тушди.
У бир фарақ (Мадинаи Мунаввара ўлчови билан ўн олти қадоқ) оғирликдаги гуруч эвазига бир мардикор ёллаган экан. Мардикор келишилган ишни тугатгач, ҳаққини талаб қилибди. Иш эгаси келишилган гуручни берса, аччиқ қилиб олмай кетибди. Гуруч шоли ҳолида экан. Учинчи йўловчи мардикорнинг ҳаққига хиёнат бўлмасин, деб уни мавсум келганда экибди. Шолисини йиғиштириб олиб, сотибди. Тушган даромадга сигир сотиб олибди. Вақт ўтиши билан иш ҳаққи қилиб берилиши лозим бўлган ўша шолининг пулига олинган битта сигир кўпайиб, бир пода сигирга айланибди. Бу поданинг ҳатто алоҳида молбоқари ҳам бор экан. Йиллар ўтиб, мардикор қайтиб келиб, яна ҳаққини талаб қилибди. Шунда иш берган киши унга: 
«Бор, анави сигирлар молбоқарлари билан сеники, олавер», дебди.
Мардикор бу гапга ишонмабди. Бу одам мени масхара қиляпти, деб ўйлаб, унга:
«Аллоҳдан қўрқ! Мени истеҳзо (масхара) қилма!» дебди.
У киши эса жиддийлик билан:
«Сени масхара қилаётганим йўқ, олавер», дебди.
Мардикор сигир ва чўпонни олибди.
Ҳалиги банда ғорга қамалиб қолганида Аллоҳнинг розилигини истаб, ихлос билан қилган ўша солиҳ амалини эслабди. Уни васила қилиб, Аллоҳдан мадад сўрабди. Аллоҳ таоло унинг илти- жосини қабул этиб, солиҳ амали эвазига ғор оғзининг қолган қисмини ҳам очиб юборибди. Улар ғордан чиқиб, йўлларига равона бўлибдилар.
Аллоҳ таолонинг розилигини истаб, бировнинг ҳаққини емаслик, зое қилмаслик, балки авайлаб-асраб сақлаш, кўпайтириш қанчалик яхши нарса! Бундай иш нафақат охират саодатига, балки бу дунё саодатига ҳам эриштирар экан. Банданинг бошига тушган мусибатни аритишга сабаб бўлар экан.
Ушбу ҳадиси шарифдан олинадиган фойдалар:
1. Кишиларни эзгуликка чорлашда қисса услуби фойдали эканлиги.
2. Солиҳ амални васила қилиш мумкинлиги.
3. Ота-онани ҳурматлаш ва хизматларини қилиш қанчалар зарурлиги.
4. Ота-онанинг фарзанддан муқаддамлиги.
5. Ота-онага қилинган ҳурмат ва хизмат фарзандга нафақат охиратда, балки бу дунёда ҳам яхшиликлар келтириши.
6. Аллоҳдан қўрқиб, У Зотга ихлос қилиб, гуноҳ ишдан қайтиш ҳам солиҳ амал ҳисобланиши.
7. Ихлос билан гуноҳ ишлардан ўзни тийиш бу дунёда эгасига яхшиликлар, бахт-саодат ва кушойишлар келтириши.
8. Бировнинг ҳаққини емаслик зарурлиги.
9. Бировнинг ҳаққини зое қилмаслик зарурлиги.
10. Иложини топса, бировнинг сармоясини кўпайтириб қўйиш яхши иш эканлиги.
11. Ҳар бир ишни ихлос билан, Аллоҳ таолонинг розилигини истаб қилиш зарурлиги.
12. Ҳар бир солиҳ амал бу дунёда ҳам яхшиликлар келтириши.
Ушбу ҳадиси шариф ёғдуси остида бугунги кунимизга инсоф билан бир назар ташлайлик.
Биз чиндан ҳам бу ҳадисга амал қилмоқдамизми? Агар амал қилаётган бўлсак, қай даражада? Биз бу ҳадиси шарифдан ўзимизга керакли фойдаларни олмоқдамизми?
Агар фойда олаётган бўлсак, қай даражада олмоқдамиз?
Кишиларни Исломга даъват қилишда қисса ёки бошқа маълум ва машҳур услублардан фойдаланяпмизми?
Ақалли, Қуръони Карим ва ҳадиси шарифдаги қиссаларни замонавий услуб ила кишиларга тақдим қилмоқдамизми?
Энди ота-онани ҳурмат қилиш масаласига ўтайлик.
Мусулмонман, деб юрганларнинг ичида ота-онасини қаровсиз ташлаб қўйганлар борми?
Орамизда Аллоҳ учун ихлос билан ота-онасининг ҳурматини жойига қўяётганлар қанча?
Орамизда қанчамиз ушбу қиссадагига ўхшаб, қўлида сут ёки бошқа нарса тутган ҳолда кечаси билан ота-онасининг бошида туриб чиқа олади?
Қайси биримиз йиғлаб турган болаларимизни қўйиб, ота-онамизга қарай оламиз?
Мусулмон киши сифатида ушбу ҳадиси шарифдан ибрат олмоғимиз лозим. Ихлос билан, Аллоҳ учун ота-онамизнинг ҳурматларини жойига қўйиб, уларга қўлимиздан келган барча яхшиликларни қилмоғимиз керак. Ана шундагина бизнинг бу амали солиҳимиз Аллоҳ таолога хуш келиши мумкин. Охиратдан олдин бу дунёдаёқ бизга яхшиликлар келтириши ва бошимизга тушган мусибатларнинг аришига сабаб бўлиши мумкин.
Аллоҳ таолодан қўрқиб, гуноҳ ишдан қайтиш – улкан жасорат. Чунки Аллоҳдан қўрқмай, гуноҳ қилиш ҳамма учун оддий бир ишга айланиб қолган замонда ихлос қилиб, Аллоҳнинг розилиги учун ўз ҳавойи нафсининг хоҳишидан кечиш, гуноҳни тарк қилиш осон эмас. Бу жасорат бўлмай нима бўлсин! Ҳавойи нафсига қул бўлиб қолган иродасиз, заиф кишиларгина гуноҳдан бурунларига пашша қўнганчалик ҳам таъсирланмасликлари мумкин. Шунинг учун ҳам улар ҳар қандай гуноҳни тап тортмай қилаверадилар. Шайтонга ва ҳавойи нафсига ғолиб келган паҳлавонгина қўлига кириб турган лаззат, роҳат-фароғатдан воз кеча олади. Ушбу ҳадисдаги қисса қаҳрамонларидан бирига ўхшаб энди эришай деб турган оний лаззатидан Аллоҳнинг қўрқинчини устун қўяди.
Шу қаҳрамонликка қодир бўлган, оний – ўткинчи лаззатлардан кеча олган кишигина улуғ савобга эришиб қолмай, бу дунёнинг ўзидаёқ унинг фойдасини кўрар экан. Биз кенглик пайтида Аллоҳга ихлос қилсак, Аллоҳ таоло бизга торлик пайтида ёрдам беради. Биз Аллоҳга ихлос қилиб, имконимиз даражасида турган гуноҳни тарк этсак, Аллоҳ бизни машаққат ғорига қамалиб қолганимизда қутқарар экан.
«Сен Аллоҳни осонлик чоғида эсласанг, Аллоҳ сени машаққат чоғида эслайди», деганлари бежиз эмас.
Энди учинчи қаҳрамонимиз билан ўзимизни солиштириб кўрайлик. Ҳозир қайси юртда иш бажарувчи иш ҳаққини ўз вақтида ва тўлиқ оляпти?
Бугунги кунда одам ўзи рағбат қилмай, ташлаб кетган моли тугул, кўз ўнгида турган, қўриқлаб турган молига ҳам ишона олмай қолди.
Ким бировнинг ташлаб кетган молини зое қилмасдан кўпайтириб, йиллар бўйи ушлаб турмоқда?
Нима учун бировдан олган қарзларимизни ҳам бермай, еб кетмоқдамиз?
Нима учун бировнинг ҳаққини поймол қилишдан қўрқмаймиз?
Ёки бизга солиҳ амал керак эмасми?
Бировнинг ҳаққини зое қилмай кўпайтиришга бериладиган савоб, бу дунёнинг хайр-баракаси бизга керак эмасми?
Энди алоҳида мисолларни қўйиб, масалага ўтайлик. Ҳадиси шарифда васф этилган ихлос ва Аллоҳ таоло розилиги учун қилинган солиҳ амал савияси билан ўзимиздаги ихлос ва Аллоҳ розилиги учун қилаётган амалларимиз савиясини солиштириб кўрайлик.
Сидқидилдан айтсак, у дунёда керакли савобга эриштириб, бу дунёда бошимизга тушган мусибатларни аритишга васила бўла оладиган амалларимиз қанча? Улар ихлос ила қилинган, етарлими?
Нима учун бугунги кунда мусулмонларнинг қувончли онларидан кўра бахтсиз дамлари кўпроқ?
Нима учун турли-туман мушкулликлари кўп? Эҳтимол, солиҳ амалларидан кўра гуноҳлари кўплигидандир?
Эҳтимол, ихлослари йўқлигидандир?
Эҳтимол, Аллоҳнинг розилигини истаб амал қилмасликларидандир?
Демак, ихлосли бўлишга, фақат Аллоҳнинг розилигини истаб, солиҳ амал қилишга уринайлик. Ушбу ҳадиси шарифни доимо ёдимизда тутиб, ундан ибрат олайлик!
Буюк саҳобий Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амрлари билан Яманга ишга жўнаб кетаётиб:
«Эй Аллоҳнинг Расули, менга нима тавсиянгиз бор?» деганларида, у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Динингда мухлис бўл, шунда сенга озгина амал ҳам кифоя қилади», деган эканлар.
Аллоҳ таоло барчамизни мухлис бандалардан қилсин! Омин! (“Ҳадис ва Ҳаёт” китобидан). Валлоҳу аълам!