Намозни ҳар ракаатида Бисмиллаҳ дейиш
Ассаламу алайкум Устоз! Намозга оид бир иккита савол бор эди. 1. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кечалари намоз ўқиётган маҳалларида қибла томон яни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам олд томонларида Оиша розияллоҳу анҳо онамиз уҳлаб ётган ҳолларида ҳам намоз ўқиганлари ҳақида эшитган эдик. Бу ривоятни шарҳсиз ўқиганимизда демак олд томонида киши уҳлаб ётса намоз ўқисак бўлаверар эканда деб ўзимизча ижтиҳод қилиб олд томонда биров уҳласа ҳам ўқир эдик. Кейинчалик Аллоҳ бу ҳадис шарҳини ўқишни ҳам насиб этти шарҳида ва шу ҳадисдан олинган фойдада аёл киши нафл намозда ўз эри олдида ухлаши мумкин дейилган. Савол қуйдагича: биров олд томонида биров уҳлаб ётган бўлса намоз ўқиса бўладими? 2. Бази китобларда намозни ҳар ракаатида Бисмиллаҳ дейиш бу суннат дейилган бази китобларда эса бу амал зикр қилинмаган. Ҳар ракаатда Бисмиллаҳ дейиш суннат амалми? 3. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ишораи саббоба қилганликлари ҳақида ривоятларни келтириб берсангиз. Саволарни ўринсиз берган бўлсам минг бора узр саволни тўлиқ бера олмаслигимиз бу бизнинг нуқсонимиздир.
– Ва алайкум ассалом! 1. Бўлади.
2. Бу масалада ҳанафий мазҳаби уламолари икки хил ижтиҳод қилганлар. Баъзилари ҳар ракъатда бисмиллаҳ айтилади десалар, бошқалари аввалги ракъатда айтилгани етади деганлар.
3. Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон намозда ўтирсалар, ўнг кафтларини ўнг сонларига қўяр, панжаларини тугиб бош бормоқ ёнидаги бармоқлари билан ишора қилар эдилар. Чап кафтларини чап сонларига қўяр эдилар».
Бешовларидан фақат Бухорий ривоят қилмаган.
«Сунан» эгалари ривоятида:
«Пайғамар соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон аввалги икки ракъатда ўтирсалар, худди қизиган тошларнинг устида ўтиргандек ўтирар эдилар», дейилган.
Шарҳ: Ушбу ҳадиси шарифда ташаҳҳудда ўтириш ва унда қилинадиган ишлар ҳақида сўз кетмоқда.
1. Ташаҳҳудда ўтирганда ўнг кафтни ўнг сонга, чап кафтни чап сонга қўйиб ўтириш. Панжаларни қиблага қаратиб ўтириш.
2. Панжаларни тугиб, бош бормоқ ёнидаги-кўрсатгич-бармоқ ила ишора қилиш. Ўша бармоқни арабчада «саббоба» дейилади. Шунинг учун, ташаҳҳудда қилинадиган ишорани ҳам «ишораи саббоба» дейилади. «Ишораи саббоба» ташаҳҳудда «Ашҳаду аан лаа илаҳа» деганда «Лаа илаҳа»ни айтаётганда кўрсатгич бармоқни юқорига кўтариш ва «Иллаллоҳу»ни айтганда тушириш билан бўлади. Ўша бармоқни кўтаришда бошқа бармоқларни йиғиб олинади. Баъзилар ушбу ривоятдаги «панжаларини тугиб», деганини ташаҳҳудга ўтиришда тугиб ўтиради, деб тушунганлар. Шунинг учун аввалдан қўлларини муштга ўхшатиб ўтиришади ва «Лаа илаҳа»га келганда кўрсатгич бармоқларини юқорига кўтаришади. Тугмасдан бармоқларни оддий ҳолатда қиблага қаратиб учларини тиззага етказиб ўтириш кўпроқ маъқул бўлган.«Саббоба» сўкиш деганидир. Бинобарин, «ишораи саббоба» - сўкиш ишораси бўлади. Ташаҳҳудда «Ашҳаду анла илаҳа иллаллоҳу»нинг «Лаа илаҳа»сида кўрсатгич бармоқни кўтариш шайтонни сўкиш бўлади. «Ишораи саббоба»ни қилиб бармоқни тушириш Шайтонни темир қамчи билан уришдек гап, дейилади. Ишорани қилгандан сўнг, намоз тамом бўлгунча ўша бармоққа қараб турилади.
