Мусофир намози
Ассалому алайкум! Намозимни қаср қилишлигикниям қилмаслигимниям билмаяпман. Мен Тошкент вилояти Оҳангарон тумани Нуробод шаҳарчасида яшайман. Тошкент шаҳрининг Учтепа тумани 14 кварталида вақтинчалик яшайман иш ва ўқишик юзасидан. Лекин ҳар ҳафтада уйимга бориб келаман. Аслий уйим билан шаҳардаги турар жойимнинг оралиқ масофасини Гоогле харита бўйича кўриб чиқдим. 3 хил йўл чиқяпти. 1 чиси қисқаси 85 километр. 2 чиси 91 километр чиқяпти. 3 чиси 94 километр чиқяпти. Мен ҳозирда барча намозларимни тўлиқ қилиб ўқияпман. Иккиланиб қолдим. Шунга бир фатво берсангиз. Мен Муқимлик мақомида бўлиб намозларимни тўлиқ қилиб ўқийми? Ёки Мусофир бўлиб қаср қилиб ўқийми. Гуноҳ қилиб қўйишдан қўрқяпман.
– Ва алайкум ассалом! Сиз уйингиз остонасидан квартирангиз остонасигача бўлган жойни машина ўлчагичидан ўлчаб олинг. Яъни уйингизни остонасидан машина ўлчагичини 0000 қилингда квартирангизни остонасигача бориб ҳисобланг. 88 км чиқса ва тошкенда 15 кеча кундуздан кам турсангиз қаср қилиб ўқийсиз. Агар унча чиқмаса тўлиқ ўқийсиз. “Кифоя” китобида қуйидагича келади:
«Уч кунлик масофа»ни босиб ўтиш вақтидаги кунлар деганда мўътадил юртлардаги энг қисқа кунлар эътиборга олинади. Яъни кундузи жуда қисқа ёки жуда ҳам узун бўладиган юртларни эмас, ўртача бўладиган юртларнинг куни олинади. Ўшанда ҳам эрталабдан пешингача юргани ҳисоб. Қолгани намоз, дам ва овқатланишга чиқарилади. Агар тез юриб, мазкур масофани ундан оз вақтда босиб ўтадиган бўлса ҳам, қаср ўқийди.
Ҳанафий уламоларнинг кўплари: «Сафар фарсахлар билан ўлчанмайди», деганлар.
Бошқа мазҳаблар: «Сафар масофаси тўрт барид бўлса, шаръий сафар бўлади ва унда намозни қаср ўқишга рухсат бўлади», дейдилар.
«Барид» масофа бирлиги бўлиб, бир барид масофа тўрт фарсахга, ҳадисда келган тўрт барид эса ўн олти фарсахга тўғри келади. Бир фарсах 5544 метр, тўрт фарсах 22176 метр бўлади. Тўрт барид эса 88704 метр бўлади.
«Барид» луғатда «почта» маъносини билдиради. Илгари вақтда Ислом ўлкаларида почта ишлари отда юриб амалга оширилган. Шаҳарлар орасидаги почтахоналар маълум масофага қурилган. Бир барид билан иккинчисининг ораси тўрт фарсах, яъни 22176 метр бўлган. Ҳар почтахона – баридда ходимлар отларини боқиб, шай бўлиб турганлар, аввалги бариднинг ходимлари узоқдан кўриниши билан йўлга тайёр бўлиб отни миниб турганлар. Улар келиб, почтани топшириши билан булар от чоптириб, олға босганлар. Биринчи ва иккинчи почтахона орасидаги масофа ўша вақтнинг таомилига кўра, «барид» деб айтилган.
Ушбу биз ўрганаётган ривоятга кўра, тўрт барид, яъни 88 км 704 метр жойга сафар қилган одам мусофир ҳисобланган.
Ҳанафий мазҳаби ўлчовига кўра, 96 км масофа сафар масофаси ҳисобланган.
Баъзи уламолар юқорида зикр қилинган вақт ва шароитда пиёда юриб, ҳар қадамини ўлчаб, уч кунлик йўл 88 км билан 96 км орасида чиқишига гувоҳ бўлганлар.
Улар туяга юк юклаб, юргизиб кўриб ҳам худди шу каби натижанинг гувоҳи бўлганлар.
Ва ниҳоят, икки тарафнинг услуби икки хил бўлса ҳам, натижа бир хил экан, деган хулосага келганлар. Валлоҳу аълам!
