Тарихда субҳ вақти

Ҳурматли Шайх Ҳазратлари!Биз ҳозирги кунда субҳ ва шом (ифторлик) вақтларини соатга қараб белгилаймиз, астрономик ҳисобларга қараб олидндан аниқлаймиз. Тарихда, қадимда, ҳатто яқин тарихларгача соат бўлмаган ва ундан ҳамма ҳам фойдаланишга имкон топа олмаган, астрономик ҳисобни эса ҳамма қила олмагандир? Ман учун жуда қизиқ жойи, аввалги мусулмонлар (шу жумладан аждодларимиз) субҳ, тонг ота бошлаган вақтини, яъни оғиз ёпиш вақтини қандай йўл билан билишган? Майли, кун ботган вақтни, яъни ифтор вақтини аниқлаш қийин бўлмаса-да, хуфтон кирганлигини ҳам қандай аниқлашган? Катта раҳамат!