- Қазои қадар Аллоҳ таолонинг Ўзига хос нарса, банданинг дахли йўқ. У Аллоҳ таолонинг илми чексизлигини билдирувчи ақийдадир. Одамларни ушлаб турувчи куч эмас. Банда Аллоҳ таолонинг буйруғини бажариши фарздир. Қазои қадарни текшириш ва рўкач қилиши гуноҳдир. Жумладан дуони инкор қилиш, Қуръони Карим ҳукмини инкор қилишдир. Сизга тушунарли бўлиши учун “Айқийдаи тоҳавия шарҳининг талхийси”дан иқтибос келтираман. ДУОНИНГ ИЖОБАТ ВА ҲОЖАТНИНГ РАВО БЎЛИШИ Аллоҳ таоло дуоларни ижобат ва ҳожатларни раво қилади.Шарҳ: Жумҳури мусулмонлар ва бошқа динлар аҳллари ҳам дуо манфаатни жалб ва зарарни даф қилиш учун энг кучли сабаблардан эканига ишонишади. Аллоҳ таолонинг мусулмон бўлсин, кофир бўлсин, бандасининг дуосини ижобат қилиб, унга сўраганини бериши, ризқ ва ёрдам бериши жумласидандир. Имом Ибн Можа «Сунан» китобида Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:«Ким Аллоҳдан сўрамаса, Ул зот ундан ғазабланади», деганлар.Аллоҳ таоло Ўзининг олти сифатига далолат қилгани сабабидан дуо қилишга амр қилгандир: 1. Вужуд (борлиги). Чунки, йўққа дуо қилинмайди. Ундан бир ор нарса сўралмайди. 2. Ғанийлиги (бойлиги). Чунки фақирга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди. 3. Эшитувчилиги. Чунки, карга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди. 4. Карам (сахийлик). Чунки, бахилга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди. 5. Раҳмат. Чунки, раҳмсизга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди. 6. Қудрат. Чунки, ожизга дуо қилинмайди. Ундан бирор нарса сўралмайди. Дуони инкор қилувчи, ушбу олти сифатни инкор қилувчидир. Ундан ғофил бўлган, олти сифатдан ғофилдир. Фойда: Билинки, сабабларга суяниб, дуо қилмаслик, тавҳиддаги ширкдир. Сабабларни бутунлай тан олмаслик ақлдаги нуқсондир. Сабабларни ишлатишдан юз ўгириш эса, ишларни сабабларга боғлаб қўйган шариатга айб тақашдир. Таваккул ва умидворлик тавҳид, ақл ва шариат вожиб қилган нарсалардан иборатдир. Сабабларга таваккул қилиб (суяниб) қолмайди ҳам, уларни беҳудага чиқармайди ҳам. Балки, Аллоҳга таваккул қилган (суянган) ҳолда, сабаблар Аллоҳнинг иродаси ва изни ила натижали бўлади, деб ҳаракат қилади. Аллоҳ таоло дуоларни ижобат қилишига далил:«Ва Роббингиз: «Менга дуо қилинглар, сизга ижобат қилурман»-деди». (Ғофир: 60).«Қачонки, бандаларим сендан мен ҳақимда сўрасалар, бас, албатта, мен яқиндирман. Дуо қилувчи дуо қилганда дуосини ижобат қилурман». (Бақара: 186).«Албатта ибодатимдан такаббурлик қиладиганлар, тезда жаҳаннамга бўйин эгган ҳолларида кирурлар». (Ғофир: 60).Ибн Можа Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадис.