Маййитнинг барча қарзлари
Ассалому алайкум! Масалан ота оламдан ўтди. Жанозада ўғил отасининг қарзини ўз зиммасига олди дейлик. Отанинг кимлардандир майда қарзлари бўлган бўлиши мумкин. Ўғил бундай вазиятда қарз эгаларининг ҳаммасини билмаслиги мумкин. Бундай вазиятда нима қилган маъқул? Барча қарз эгалари унинг отасидан рози бўлиши учун шариат нимага буюради? Агар ўғил ҳам вафот этса, унинг ўғли отасининг қарзларини зиммасига олса, отаси дастлаб вафот этган отасининг қарзларини ўз зиммасига олган тақдирда барча қарзларни узолмаган бўлса, невара зиммасига ҳам отанинг, ҳам бобонинг қарзлари ўтадими?
– Ва алайкум ассалом! Шунинг учун ҳар бир инсон ҳисоб китобини жойида қилиб юриш керак. Қарзнинг иши ўта оғир.
وَلِلنَّسَائِيِّ: وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَوْ أَنَّ رَجُلًا قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللهِ، ثُمَّ أُحْيِيَ ثُمَّ قُتِلَ، ثُمَّ أُحْيِيَ ثُمَّ قُتِلَ وَعَلَيْهِ دَيْنٌ مَا دَخَلَ الْجَنَّةَ حَتَّى يُقْضَى عَنْهُ دَيْنُهُ
Насаий қилган ривоятда:
«Менинг жоним қўлида бўлган Зот ила қасамки, агар бир киши Аллоҳнинг йўлида қатл қилинса, сўнг тирилтирилса, яна қатл қилинса ва тирилтирилса, сўнг яна қатл қилинса-ю, унинг зиммасида қарзи бўлса, қарзи адо этилмагунча жаннатга кирмас», дейилган.
Шарҳ: Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қасам ичиб туриб айтишлари ҳам бу иш қанчалик аҳамиятли эканлигини кўрсатади.
Аллоҳ таолонинг йўлида шаҳид бўлиш қанчалик улуғ мақом. Шаҳид учун жаннат эшиклари доимо катта очиқ. Лекин қарз иши оғир. Агар инсон Аллоҳнинг йўлида бир эмас, уч марта шаҳид бўлса ҳам, қарзини адо қилмаган бўлса, жаннатга кира олмайди. Ундай одамнинг жаннатга кириши олган қарзининг узилишига боғлиқ бўлиб қолади. Қарзи узилса, жаннатга киради, бўлмаса йўқ.
Чунки қарз банданинг ҳаққи, бу ҳақни фақат ўз эгаси кечади, холос. Аллоҳ таоло кечмайди. Қарз олиб, уни узмай юрганлар бу ҳақиқатни яхшилаб англаб олмоқлари лозим. ("Ҳадис ва Ҳаёт" китобидан). Валлоҳу аълам!
